Wat werkt als het advieswerk politiek wordt?
Is de opdracht wel echt de opdracht? Is de opdrachtgever werkelijk de opdrachtgever? Waarom zat er een RvT-lid bij het gesprek? Een adviesklus is niet altijd recht toe recht aan wat het lijkt. Als consultant ben je soms ongevraagd een pion in een politiek spel. Om dan je weg goed te vinden en effectief te kunnen zijn, is politieke sensitiviteit vereist. Maar wat is dat, politieke sensitiviteit?
Consultant en voormalig politicus Michel de Visser ging op zoek naar de antwoorden. Hij sprak met verschillende ervaringsdeskundigen uit onder meer het openbaar bestuur, de Rijksoverheid en de lokale overheid. De rode draden schreef hij op in zijn boek ‘Politiek sensitief aan de slag’. De essentie van hoe het politieke spel in de professionele politiek gespeeld wordt, is evenzeer van toepassing in werksituaties buiten de politiek, zoals een teamoverleg of een adviesopdracht.
Politiek sensitief handelen kent vijf elementen: proces, belangen, macht, signalen en actie. Wie daar inzicht en vaardigheid in heeft, komt beter beslagen ten ijs als de werksituatie netelig wordt.
Bij het proces gaat het om het speelveld waarop je je bevindt, de spelregels die daar gelden en de rollen die er zijn. Als consultant moet je je daar nadrukkelijk in verdiepen voordat je een intakegesprek hebt of een offerte schrijft, maar evenzeer vanaf het moment dat je de opdracht gaat uitvoeren.
Bij belangen gaat het erom in kaart te brengen wie de belanghouders zijn en wat ze willen. Daarbij zijn er expliciet geüite belangen “ik vind het voorstel te duur”, maar ook onuitgesproken belangen “ik ben tegen, want ik heb nog een appeltje met je te schillen”. Beide soorten van belangen kom je tegen in een adviesopdracht. Daarnaast is er ook altijd een deel dat wel bestaat, maar dat je niet boven water krijgt. Hoe meer je het belangenveld in kaart weet te krijgen, hoe beter je bent voorbereid en je je eigen inzet daarop kunt afstemmen.
Niet iedere belanghouder heeft noodzakelijkerwijs ook macht. De machtsverhoudingen moeten in kaart worden gebracht. Hierbij geldt dat macht op verschillende gronden kan bestaan en dat ook hier een formele en een meer informele kant aanwezig kan zijn. Om in een organisatie een verandering tot stand te brengen helpt het als je je bewust bent van de verhoudingen en weet wie er aan de touwtjes trekken.
Iemand die politiek sensitief is, is eveneens in staat om politieke signalen op te vangen. Een politiek signaal kan een kans of een bedreiging inhouden. Soms komt het via de formele weg tot je, zoals een klacht en soms is het veel informeler en loopt het via het roddelcircuit of via een non-verbale blik in een vergadering. Wie de ogen en oren goed open heeft, ziet en hoort meer.
Tot slot komt het aan op actie. De voorgaande punten kun je voorbereiden, maar op enig moment vindt het klantgesprek of de vergadering daadwerkelijk plaats. De vraag is hoe je dan acteert en vooral ook observeert. Wat doe je, als het gesprek opeens een heel andere wending neemt dan je had verwacht of als iemand heel verontwaardigd gaat kijken bij een voorstel, waarvan jij dacht dat hij er blij mee zou zijn? De juiste tactiek, alsmede goede verbale en non-verbale technieken moeten je dan verder helpen.
‘Politiek sensitief aan de slag’ helpt je bewuster te worden en je vaardigheden aan te scherpen. In het adviesvak is de politieke dimensie nooit ver weg en dan is het balanceren naar draagvlak, samenwerking en besluitvorming.
| Michel de Visser adviseert als zelfstandig consultant overheden en het bedrijfsleven op het gebied van strategie, bedrijfsvoering en procesmanagement. Hij was voorzitter van een grote politieke partij in Rotterdam en was in die stad deelgemeentewethouder. |
Politiek sensitief aan de slag. Balanceren naar draagvlak, samenwerking en besluitvorming. (Boom, 2022)
Voor meer informatie: www.politieksensitiefaandeslag.nl
